Człowiek potrzebuje korzeni i skrzydeł. 80. rocznica Tragedii Górnośląskiej 1945 r.

W imieniu organizatorów zapraszamy Państwa do udziału w 15. edycji Konferencji Regionalnej pt. Człowiek potrzebuje korzeni i skrzydeł – w tym roku poświęconej 80  rocznicy Tragedii Górnośląskiej 1945 r.

Konferencja będzie połączona z możliwością bezpłatnego zwiedzania Wystawy Stałej Centrum Dokumentacji Deportacji Górnoślązaków do ZSRR w 1945 roku w Radzionkowie.

Konferencja jest adresowana do szerokiego grona nauczycieli, bibliotekarzy, regionalistów, osób pracujących z  dziećmi i młodzieżą oraz wszystkich zainteresowanych.

Tragedią Górnośląską określa się wydarzenia, które pod koniec II wojny światowej – na kilka miesięcy przed kapitulacją hitlerowskich Niemiec – miały miejsce na Górnym Śląsku, bezpośrednio po wkroczeniu na te tereny Armii Czerwonej. Dla wielu jego mieszkańców był to czas nowej okupacji i terroru. Dopuszczono się wielu zbrodni i okrucieństw na niewinnych cywilach.

W powojennej historii Górnego Śląska deportacje kilkudziesięciu tysięcy mieszkańców tego regionu do pracy przymusowej w Związku Sowieckim w 1945 r. stanowią wydarzenie szczególne.

Gehennę przeżyli wywiezieni mieszkańcy Górnego Śląska, których Sowieci zmusili do pracy w kopalniach, hutach i  fabrykach na terenie ZSRR (głównie w Zagłębiu Donieckim i  okolicach Mińska, Kazachstanie i na Syberii). Deportowano co  najmniej 30 tysięcy mieszkańców regionu (najwięcej z tej części Górnego Śląska, która przed 1939 rokiem leżała w granicach Niemiec), z których ok. 1/3 zmarła w sowieckich obozach.

Na pytanie Dlaczego Rosjanie wymordowali tysiące niewinnych ludzi na Śląsku?, odpowiedź jest prosta – duża część Śląska należała przed 1939 roku do III Rzeszy. Sowieci nie bawili się w rozważania historyczne bądź dywagacje, czy Ślązak to Polak czy Niemiec? Uważali, że wkraczają na teren wroga, zamieszkany przez Niemców. Była okazja do zemsty, do  której zachęcali dowódcy i oficjalna sowiecka propaganda.

Przez długie lata mieszkańcy Górnego Śląska, podobnie jak inne ofiary zbrodni komunistycznych w Polsce, nie mogli doczekać się sprawiedliwości. W PRL zbrodnie komunistyczne nie mogły być podejmowane w dyskursie publicznym. Po 1989 roku kwestia zbrodni o podłożu narodowościowym popełnionych przez funkcjonariuszy polskiego aparatu bezpieczeństwa długo była pomijana lub marginalizowana. Od tego czasu ustalenia naukowe, przede wszystkim historyków, prokuratorów i Instytutu Pamięci Narodowej, potwierdziły skalę i charakter zbrodni popełnionych na Górnym Śląsku.

Pamięć o tej trudnej przeszłości powinna być nieustanną przestrogą przed złem, jakie niosą totalitarne systemy, szowinistyczne ruchy i wojny.

Każda niedopowiedziana prawda jest początkiem kłamstwa
Hans Hellmut Kirst

Termin: 22 września 2025 r. (poniedziałek)

Miejsce:

Centrum Dokumentacji Deportacji Górnoślązaków do ZSRR w 1945 roku w Radzionkowie
ul. Św. Wojciecha 118, 41-922 Radzionków

Program konferencji

12:30 – 13:00 Rejestracja uczestników.

13:00 – 15:00 Część pierwsza

• Otwarcie konferencji

• Wykład inauguracyjny – Od wspomnień rodzinnych do regionalnej kultury pamięci: fenomen Tragedii Górnośląskiej
  dr Sebastian Rosenbaum – Oddziałowe Biuro Badań Historycznych IPN Katowice

• Deportacje mieszkańców Górnego Śląska do ZSRR w 1945 roku projekt badawczy IPN Katowice – założenia i ich realizacja
  dr  Dariusz Węgrzyn – Śląskie Centrum Wolności i  Solidarności

• Deportacje Górnoślązaków do ZSRS w 1945 roku – przedstawienie drugiego, rozszerzonego i zaktualizowanego wydania teki edukacyjnej IPN
  dr Angelika Blinda – Oddziałowe Biuro Edukacji Narodowej IPN Katowice

• Działalność edukacyjna Centrum Dokumentacji Deportacji Górnoślązaków do  ZSRR w 1945 roku
  Małgorzata Laburda-Lis – Kierownik Centrum Dokumentacji i Deportacji Górnoślązaków do ZSRR w 1945 roku

15:00 – 15:15 Przerwa

15:15 – 16:30 Część druga

• Prezentacja Wystawy Stałej Centrum Dokumentacji Deportacji Górnoślązaków do ZSRR w 1945 roku w Radzionkowie z przewodnikiem
  Judyta Olszowska, historyk, pracownik CDDG w Radzionkowie

• Projekcja filmu dokumentalnego pt. Deportacje – autorstwa Aleksandry Fudali i Adama Turuli zrealizowanego dla Centrum Dokumentacji Deportacji Górnoślązaków do ZSRR w 1945 roku

Warunki uczestnictwa

Udział w konferencji / seminarium jest nieodpłatny.

Potwierdzenia uczestnictwa otrzymają Państwo podczas rejestracji w recepcji konferencji.

Kontakt z organizatorami:

Sonia Gogulla
tel.: 32 209 53 12 lub 14 wew. 112
e-mail:

O prelegentach:

Sebastian Rosenbaum

Historyk, dr, pracownik Oddziałowego Biura Badań Historycznych IPN w Katowicach. Autor książek: (z Bogusławem Traczem) Obozy pracy przymusowej Gliwickiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego 1945-1949 (2009), (z Mirosławem Węckim) Nadzorować, interweniować, karać. Nazistowski obóz władzy wobec Kościoła katolickiego w Zabrzu 1933-1944 (2010), Germania. Niemiecka polityczność na Górnym Śląsku 1871-1945 (2012), (z Dariuszem Węgrzynem) Deportacje z Górnego Śląska do Związku Sowieckiego w 1945 roku. Katalog wystawy stałej w Centrum Dokumentacji Deportacji Górnoślązaków do ZSRR w 1945 Roku w Radzionkowie (2015) i in.

Dariusz Węgrzyn

Pracownik Śląskiego Centrum Wolności i Solidarności w Katowicach. Publikacje: Od pierwszego strajku do "Trzeciego Szeregu". NSZZ "Solidarność" Region Podbeskidzie (1980-1983). Opis konfliktu politycznego. Prowadzi badania nad historią Górnego Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego szczególnie w pierwszych latach powojennych. Tworzył bazę danych osób deportowanych do ZSRR z Górnego Śląska w 1945 roku.