Grażyna Skirmuntt

nauczyciel-konsultant

e-mail:

Tym razem zachęcam nasze Czytelniczki i naszych Czytelników do zabawy w najstarszą grę świata, a przy okazji... do spojrzenia na nią oczami nauczyciela pracującego (lub chcącego pracować) metodą projektu. Gorąco zachęcam do zabawy, także online, oraz do lektury.

Krótki opis projektu:

Projekt jest adresowany do uczniów klas VI - VIII szkoły podstawowej i ma charakter projektu działania lokalnego. Może być realizowany w ramach matematyki i/lub zajęć dodatkowych np. kółka matematycznego, zajęć świetlicowych itp. Celem projektu jest zachęcenie starszych uczniów do poznania zasad gry, a następnie zorganizowanie zajęć dla uczniów i uczennic klas młodszych, w szczególności tych, którzy mają trudności w opanowaniu liczenia oraz wykonywania podstawowych działań matematycznych. Uczniowie i uczennice klas starszych podczas realizacji projektu utrwalą i wykorzystają w praktyce umiejętności matematyczne z etapu konkretnego w zakresie pamięciowych operacji na liczbach. Drugi aspekt projektu poświęcony edukacji rówieśniczej stwarza możliwość kształtowania i rozwijania u uczniów i uczennic kompetencji kluczowych, w szczególności: porozumiewania się w języku ojczystym, kompetencji matematycznych i podstawowych kompetencji naukowo-technicznych, kompetencji społecznych i obywatelskich oraz inicjatywności i przedsiębiorczości. Odbiorcy działań projektowych, dzieci z klas I - III, uzyskają możliwość treningu umiejętności liczenia w formie zabawy. Obie grupy uczniów i uczennic poznają afrykański rodowód gry oraz mechanizmy przenikania idei, myśli i jej wytworów z krajów Globalnego Południa w inne rejony świata.

Problem:

Jakie umiejętności ćwiczą dzieci z różnych stron świata grając w mankalę?

Zagadnienia:

• Różnorodność i stosunki międzykulturowe
• Edukacja

Związek z podstawą programową z matematyki:

Cele kształcenia:

1. W zakresie sprawności rachunkowej
   1. Uczeń sprawnie wykonuje nieskomplikowane obliczenia pamięciowe na liczbach całkowitych (...)
2. W zakresie wnioskowania
   1. Uczeń przeprowadza rozumowania, dostrzega regularności, podobieństwa i analogie istotne dla znanych obiektów oraz formułuje wnioski na ich podstawie.
   2. Uczeń dobiera modele matematyczne do rozwiązywania problemów, stosuje poznaną wiedzę z zakresu arytmetyki (...)

Treści kształcenia

1. Etap konkretny
2. Działania na liczbach naturalnych

Uczeń powinien:

1. Dodawać i odejmować w pamięci liczby naturalne dwucyfrowe lub większe (...)

Cele projektu:

• Poznamy historię i zasady gry mankala
• Zachęcimy do grania w mankalę
• Zorganizujemy zajęcia świetlicowe dla uczniów w klasach I - III

Propozycja okresu realizacji projektu:

• Jeden okres roku szkolnego (ok. 4 miesięcy)

Propozycja liczebności grupy projektowej:

• Cała klasa (wszyscy lub chętni uczniowie danego oddziału) podzielona na 4 - 6-osobowe zespoły, z których każdy realizuje inne zagadnienie w obrębie projektu

Kompetencje kluczowe:

1. Porozumiewanie się w języku ojczystym
2. Kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo-techniczne
3. Kompetencje informatyczne
4. Kompetencje społeczne i obywatelskie
5. Inicjatywność i przedsiębiorczość

Środki dydaktyczne i materiały:

• oryginalna gra mankala (opcjonalnie),
• materiały z recyklingu do wykonania planszy do gry w mankalę (np. tekturowe wytłoczki z opakowań na jajka, kubki plastikowe po jogurcie lub serku, duże plastikowe zakrętki np. z opakowań po płynie do kąpieli, itp.)
• 48 nasion fasoli lub kamieni do gry,
• prezentacja w Power Poincie przedstawiająca pochodzenie mankali, występowanie na świecie, odmiany, podstawowe reguły.

Etapy działania:

Realizacja projektu odbywa się w 3 etapach:

• etap 1 - lekcja wprowadzająca uczniów i uczennice w tematykę projektu oraz zasady pracy tą metodą,
• etap 2 - praca zespołowa, rolą nauczyciela w tym etapie jest wspieranie samodzielności, inicjatywności i przedsiębiorczości uczniów i uczennic (mentoring, tutoring, elementy coachingu),
• etap 3 - lekcja podsumowująca projekt, prezentacja wyników pracy zespołów uczniowskich.

LEKCJA WPROWADZAJĄCA

1. Pokaż uczniom i uczennicom oryginalną planszę do gry w mankalę lub jej zdjęcia. Zapytaj ich, czy wiedzą, co to jest, a w przypadku odpowiedzi twierdzącej, poproś osoby znające mankalę, o krótkie jej opisanie.

2 min.

2. Następnie zapytaj uczniów i uczennice czy znają historię tej gry. Poproś osoby znające historię mankali o jej opowiedzenie, zilustruj i uzupełnij opowieść uczniów. Gdyby żadna osoba nie znała tej gry opowiedz jej historię.

Wyjaśnij uczniom, że mankala to najstarsza gra planszowa świata, pochodzi z terenów Afryki i Azji, a jej najstarsze znaleziska pochodzą z okresu neolitu. Od tego czasu gra rozpowszechniła się na całym świecie. W państwach afrykańskich i w Azji mankala (mancala) ma ponad 200 różnych nazw, m.in.. Do Europy gra trafiła wraz z imigrantami z Afryki, Ameryki Południowej i Azji.

10 min.

Komentarz metodyczny:

Tę część zajęć możesz zilustrować prezentacją dołączoną do tego scenariusza. Możesz także samodzielnie opracować materiał ilustrujący Twoją opowieść o grze lub zaproponować wykonanie tego zadania zainteresowanym lub znającym grę uczniom i uczennicom.

Sugerowana zawartość tematyczna prezentacji / materiału ilustracyjnego:

• informacje o afrykańskich korzeniach gry,
• fakty archeologiczne,
• mapka przedstawiająca rozpowszechnienie gry na świecie,
• zdjęcia plansz do mankali pochodzące z różnych czasów i krajów, od dołków w piasku do współczesnej planszy (możliwej do kupienia w Polsce) i planszy online na komputerze i aplikację na smartfonie.

3. Przedstaw afrykańskie korzenie mankali i jej znaczenie w edukacji matematycznej dzieci z Globalnego Południa. Wykorzystaj informacje z publikacji pod red. Marty Jackowskiej i Hanny Rubinkowskiej Gry i zabawy afrykańskie [dostęp 17.06.2018]
4. Przedstaw zasady gry w mankalę i zachęć uczniów i uczennice do gry. Ustal z nimi reguły rozgrywek.

10 min.

5. Poproś uczniów i uczennice o refleksje dotyczące gry. Zapytaj, czy im się podobało, czy chcieliby ponownie zagrać, z jakich umiejętności korzystali i czego się nauczyli podczas gry. Opowiedz o walorach edukacyjnych gry oraz o rozgrywanych na świecie turniejach gry w mankalę, w których niekwestionowanymi mistrzami są gracze z Ghany.

3 min.

6. Zaproponuj uczniom i uczennicom udział w projekcie edukacyjnym związanym z mankalą. Zachęć ich do przedstawienia propozycji działań, które mogą podjąć w celu upowszechnieniem wiedzy o mankali w szkole i zainteresowania nią koleżanek i kolegów. W dowolny sposób ustal skład zespołów projektowych. Następnie poproś poszczególne zespoły o wybór tematu, którym się zajmą.

10 min.

Komentarz metodyczny:

Przygotuj na paskach papieru tematy projektów. Ich liczba powinna być co najmniej dwukrotnie większa od liczby zespołów projektowych, aby każdy zespół mógł wybrać interesujące go zagadnienie.

Przykładowe zagadnienia/tematy mini-projektów, które mogą zostać podjęte i zrealizowane przez poszczególne 4 - 6 osobowe grupy uczniów i uczennic:

• Wyszukanie informacji o historii gry, jej afrykańskich korzeniach, występowaniu i znaczeniu kulturowym i edukacyjnym w poszczególnych krajach afrykańskich oraz przedstawienie ich w wybranej formie (plakat, gazetka, informacje na szkolnej stronie internetowej itp.).
• Wyszukanie i opracowanie informacji o wędrówce mankali z Afryki na inne kontynenty, przedstawienie różnych plansz do gry, od historycznych po współczesne gry online i aplikacje na smartfony.
• Wyszukanie, opracowanie i przedstawienie w postaci zwięzłych i czytelnych instrukcji zasad gry w mankalę, którymi posługują się gracze w różnych częściach świata.
• Zaplanowanie i zorganizowanie konkursu (klasowego lub szkolnego) na wykonanie planszy do mankali z dostępnych materiałów np. z tekturowych wytłoczek po jajkach, dużych plastikowych zakrętek z opakowań po płynie do kąpieli itp. Wykonana plansza, poza swoją użytecznością dydaktyczną, będzie przykładem recyklingu.
• Założenie klasowego/szkolnego klubu graczy w mankalę. Zaplanowanie i opracowanie harmonogramu spotkań szkoleniowych, treningów, rozgrywek itp.
• Zaplanowanie i zorganizowanie szkolnego dnia mankali np. podczas Tygodnia edukacji Globalnej, Dnia Matematyki itp.
• Zaplanowanie i zorganizowanie "Matematycznych przerw z mankalą", w czasie których zostaną udostępnione stanowiska do grania w mankalę.
• Zaplanowanie i zorganizowanie zajęć świetlicowych dla uczniów i uczennic młodszych klas, w szczególności klas I - III, w czasie których realizatorki i realizatorzy projektu nauczą dzieci grać w mankalę, a tym samym pomogą im ćwiczyć umiejętność myślenia matematycznego (liczenia, przewidywania, opracowania strategii). Zaplanowanie zbadania efektywności tych zajęć.

7. Poproś uczniów o opracowanie planu i harmonogramu działań oraz sposobu podsumowania i przedstawienia wyników projektu. Możesz ich nauczyć planowania z wykorzystaniem drzewka ambitnego celu (jedno z narzędzi krytycznego myślenia) lub innego narzędzia planistycznego.

10 min.

Komentarz metodyczny:

Różnorodność tematyczna projektów sprzyja różnym formom prezentacji wyników pracy. Niezależnie od wybranej formy poproś uczennice i uczniów, aby w przedstawianiu wyników swojej pracy uwzględnili odpowiedzi na następujące pytania:

1. Co skłoniło ich do wyboru właśnie tego tematu projektu?
2. Co/jakie informacje szczególnie ich zaciekawiły?
3. Jak przebiegała realizacja projektu i współpraca w zespole?
4. Czego się nauczyli podczas realizacji projektu?

LEKCJA PODSUMOWUJĄCA

1. Zaproś poszczególne zespoły projektowe do zaprezentowania wyników swojej pracy.

25 min.

2. Podsumuj wyniki pracy poszczególnych zespołów projektowych. W podsumowaniu projektu zwróć uwagę na historyczne i współczesne mechanizmy przenikania informacji naukowych, technicznych, kulturowych pomiędzy Globalnym Południem a resztą świata. Zainicjuj dyskusję na temat: Co, poza mankalą, zawdzięczamy krajom Afryki? Jakie korzyści z tego transferu czerpie reszta świata, a jakie kraje Afryki?

Każde z tych zagadnień może stać się tematem kolejnych projektów edukacyjnych lub innych form pracy na zajęciach analizujących zależności globalne. Podczas podsumowania pracy uczennic i uczniów postaraj się, aby zależności globalnej wybrzmiały jak najmocniej. Podkreśl każdy element z uczniowskich prac, który do nich nawiązuje. W razie potrzeby uzupełnij ich wypowiedzi, pokaż im inne, globalne spojrzenie na zagadnienia, które opracowali.

15 min.

3. Poproś uczniów o odpowiedź na pytanie Jakie umiejętności ćwiczą dzieci z różnych stron świata grając w mankalę?

5 min.

Przydatne linki:

• Pochodzenie gry http://www.mankala.pl/?historia,22 [dostęp 17.06.2018]
• Zasady gry http://www.mankala.pl/?pl_reguly-gry-mankala-(mancala-kalaha),9 [dostęp 17.06.2018]
• Mankala w szkole http://www.mankala.pl/?pl_mankala-w-szkole,23 [dostęp 17.06.2018]
• Gra online http://www.mankala.pl/?pl_zagraj-!,4 [dostęp 17.06.2018]
• Kathy Suerken TOC – Narzędzia krytycznego myślenia do analizy treści programowych

https://www.yumpu.com/pl/document/view/6595152/narzedzia-krytycznego-myslenia-do-analizy-tresci- [dostęp 17.06.2018]