Obszary indywidualnej oceny zawodowej i metody ich identyfikacji

W procesie doradczym doradca zawodowy określa rodzaj problemu stojącego przed osobą oraz dokonuje indywidualnej oceny zawodowej w określonych obszarach. Te sfery indywidualnej oceny zawodowej wraz z niektórymi metodami ich identyfikacji prezentują się następująco:

Zainteresowania

Zainteresowanie rozumiane jest jako względnie trwała, obserwowalna dążność do poznawania otaczającego świata przybierająca postać ukierunkowanej aktywności poznawczej o określonym nasileniu. Są one źródłem motywacji, która pobudza człowieka do działania w sytuacji, kiedy istnieje możliwość swobodnego wyboru. Dostarczają silnej motywacji do uczenia, wpływają na formę i intensywność aspiracji. Czynią każde działanie przyjemniejszym dla osoby, która ją podejmuje. Metody identyfikacji tego obszaru to werbalne wyrażenie zainteresowań w rozmowie, reakcje i komentarze dotyczące podejmowanej aktywności, sposoby spędzania wolnego czasu, psychologiczne testy do oceny indywidualnych zainteresowań i preferencji tj. testy zainteresowań nazywane często kwestionariuszami zainteresowań, w których znajdują się pytania dotyczące codziennych aktywności a osoba wybiera je zgodnie ze swymi preferencjami.

Doświadczenia szkolne

Dostarczają one dobrych wskazówek, co do umiejętności zawodowych, potencjału umiejętności i zainteresowań. Zajęcia pozaszkolne mogą również dostarczać takich informacji. Możemy je identyfikować poprzez rozmowę.

Zajęcia w czasie wolnym

Sposoby spędzania wolnego czasu, które wybieramy z własnej a nieprzymuszonej woli dają wgląd w możliwości zawodowe. Motywacje tych działań stanowią pole badań dla doradcy. Określamy je poprzez rozmowę.

Zdolności i umiejętności

Zdolności określa się jako potencjalne możliwości osiągnięcia sprawności zawodowej po przejściu odpowiedniego szkolenia. Posiadane zdolności i umiejętności stanowią potencjał, który wykorzystany i kształtowany stwarza możliwości zawodowe. Pojęcie zdolności nie sprowadza się do wiedzy, nawyków, umiejętności, które u danego człowieka już się wytworzyły. W sytuacji codziennej przez zdolności rozumie się z reguły takie właściwości indywidualne, które nie sprowadzają się do gotowych nawyków, umiejętności czy wiedzy, ale które mogą wytłumaczyć łatwość i szybkość przyswajania tej wiedzy i nawyków. Kiedy zachodzi potrzeba określenia zdolności stosujemy testy zdolności mierzące potencjał do nabywania różnych umiejętności – nie tyle to, jak dobrze ktoś wykonuje zadanie obecnie, ile to, jak dobrze będzie je wykonywać w przyszłości, zakładając odpowiednie ćwiczenie. Testy umiejętności mierzą obecny poziom kompetencji.

Cechy osobiste i usposobienie

Unikatowe właściwości jednostki, które wpływają na rozmaite, charakterystyczne wzorce zachowania spójne w różnych sytuacjach i w czasie. Ułatwiają one wykonywanie zadań, są wskazaniami do wykonywania niektórych zawodów. Określają one zachowania człowieka i jednocześnie różnicują ludzi. W tym obszarze indywidualnej oceny stosujemy rozmowę, wyniki w nauce, testy osobowości – inwentarze opierające się na samopisie. Dobrze skonstruowane testy osobowościowe są trafnymi predykatorami wykonywania zadań we wszystkich niemal zawodach.

Możliwości fizyczne i zdrowotne

Jest to istotny obszar indywidualnej oceny zawodowej przy ustalaniu potencjalnych dziedzin pracy i ścieżek edukacyjnych. Ograniczenia spowodowane wzrostem, budową ciała, sprawnością ruchową, ograniczenia zdrowotne powodują korektę planów życiowych. Szczególnej wagi nabiera ten obszar przy rozpatrywaniu sprawy osób niepełnosprawnych o różnych zaburzeniach i stopniu upośledzenia czynności biopsychospołecznych. Posiłkujemy się tutaj rozmową, opinią, orzeczeniem lekarskim.

Czynniki społeczno-ekonomiczne

Informacje dotyczące osoby jej sytuacji rodzinnej, opinii rodziny, grupy rówieśniczej, społeczności lokalnej wraz z czynnikami finansowymi wpływającymi na planowanie zawodowe. Metodą identyfikacji tego obszaru jest rozmowa.

Uzyskane informacje z tych obszarów umożliwiają tworzenie obrazu osoby dla celów poradnictwa zawodowego rozumianego jako relacja między dwoma osobami, z których jedna pomaga drugiej w udzieleniu sobie samej pomocy. Zwraca uwagę fakt, że zasadnicze znaczenie dla procesu doradczego ma rozmowa i to na niej powinien się skupić doradca.

Opracowała:
Anna Grzegorzewicz-Brzóska

Bibliografia:
Philip G. Zimbardo, Psychologia i życie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999
Ray Lamb, Doradztwo zawodowe w zarysie, Urząd Pracy, Warszawa 1993