Zaszyfrowana nauka, czyli jak auto dotarło do Oxfordu

Sonia Gogulla

kierownik, nauczyciel-konsultant

e-mail:

Pamiętacie alfabet Morse'a? To stworzony w 1838 r. przez Samuela Morse'a i Alfreda Vaila sposób reprezentacji alfabetu, cyfr i znaków specjalnych za pomocą dźwięków, błysków światła, impulsów elektrycznych lub znaków popularnie zwanych kreską i kropką. System ten określa litery alfabetu łacińskiego, inne litery, cyfry, znaki interpunkcyjne i symbole oraz komendy specjalne.

Alfabet Morse'a powstał dwa wieki temu z myślą o stosowaniu go wespół z telegrafem. Następnie używany był przede wszystkim w radiowej telekomunikacji.

W dzisiejszych czasach alfabet Morse'a nie jest używany tak często, jak kiedyś. Korzystają z niego głównie amatorzy-radiotechnicy, gdyż jest im on potrzebny do posługiwania się samodzielnie zrobionymi sprzętami radiowymi. Do dziś używa go wojsko. Cały czas jest używany z wielkim powodzeniem przez krótkofalowców na całym świecie.

Alfabet Morsa – jak używać?

To, jak używać alfabetu Morse'a, jest zależne od okoliczności i rzeczy, którymi dysponujemy. Stosunkowo proste jest używanie alfabetu Morse'a przy pomocy świetlnych sygnałów. Sygnał, który odpowiada kropce alfabetu Morse'a, trwa 1 sekundę. Kreska, jako sygnał świetlny, trwa 3 sekundy.

Czasami nie mamy pod ręką ani latarki, ani smartfona, ani innego gadżetu elektronicznego czy nawet zwykłej kartki papieru. Dlatego warto wiedzieć, jak użyć alfabetu Morse'a za pomocą gestów, które przydadzą się w takich nowych okolicznościach.

Uniesione w górę ręce są odpowiednikiem kropki. Z kolei ręce rozłożone na boki, prostopadle do tułowia, w alfabecie Morse'a oznaczają kreskę.

Chciałam zachęcić Państwa do przypomnienia sobie i uczniom/dzieciom kodu liter alfabetu łacińskiego, oraz wypróbowania ciekawego sposobu na jego zapamiętanie. Zanim zaproponujemy naszym uczniom/dzieciom tę aktywność warto stworzyć odpowiedni klimat, przedstawiając alfabet jako rodzaj tajemniczego szyfru.

Nauka alfabetu Morse'a może być bardzo prosta...

Najprościej jest zapamiętać słowa przypisane do konkretnej litery, czyli zaczynające się na poszczególne litery, np. A - ATOM. Słowa sylabizujemy, a każda sylaba to jeden znak Morse'a. Jeśli
w danej sylabie występuje samogłoska "O" lub "Ó" to stawiamy kreskę, jeśli samogłoski "O" nie ma, to zapisujemy kropkę. Przykładowo w wyrazie ATOM występują dwie sylaby: A i TOM. W pierwszej sylabie występuje samogłoska A, dlatego zamieniamy ją na kropkę. W drugiej sylabie występuje samogłoska O, którą zamienimy na kreskę. A zatem litera "A" to ciąg znaków:

• —

Tabela kodów z wyrazowymi odpowiednikami

Aby uniknąć błędów opracuj teraz wspólnie z uczniami/dziećmi powyższą tabelę. Wyrazy wpisz w tabelę bez sylabizacji (uczniowie/dzieci niech zrobią to sami), a ostatnią kolumnę z kodami pozostaw pustą. Następnie uczniowie/dzieci zgodnie z kluczem wpisują w nią właściwy kod. Po uzupełnieniu tabeli, raz jeszcze, wspólnie sprawdźcie poprawność kodów.

Pisząc alfabetem Mors'a oddziel poszczególne litery pionową kreską, żeby się nie "zlewały", np. wyraz ALFABET będzie wyglądał tak:

| • — | • — • • | • • — • | • — | — ••• | • | —

Poszczególne wyrazy możemy oddzielić dwoma ukośnikami: //

Zapamiętywanie wyrazów, które odpowiadają literom może nam ułatwić jedna z technik mnemonicznych* – tworzenie historii. Jeśli mamy do zapamiętania listę wyrazów, najlepiej powiązać je w określony, choć niekoniecznie logiczny, ciąg myślowy. Im bardziej absurdalna i zabawna będzie wymyślona przez nas opowieść, tym lepiej ją zapamiętamy.

Uwaga - niektóre z proponowanych wyrazów mogą być dla uczniów/dzieci (zwłaszcza młodszych) niezrozumiałe, więc warto wyjaśnić ich znaczenie. Starszym dzieciom można zaproponować "wymianę" wyrazów na inne, ale z zachowaniem zasady sylabizacji (sylaby z "O" i "Ó" oraz bez "O").

Początek naszej historii może wyglądać tak:

Auto i botanika postanowili napić się coca coli w dolinie Ełku......

Propozycja dla wzrokowców:

Źródło: https://joemonster.org/mg/show/191573

Dla wzrokowców i słuchowców jest jeszcze inna propozycja: youtu.be/EmXsSSHCnsI

Nauka czy zabawa?

W tym przypadku i jedno i drugie. Bawiąc się w kodowanie alfabetu uczniowie/dzieci nie postrzegają tego zadania, jako "obowiązkowej" nauki, a przecież uczą się bardzo intensywnie. Nie tylko poznają alfabet Mors'a, ale również:

• Wzbogacają słownictwo.
• Ćwiczą sylabizowanie.
• Trenują uważność i spostrzegawczość.
• Rozwijają wyobraźnię (tworzenie historii).
• Gimnastykują się (wersja z gestami) J.

* Mnemotechniki to sposoby poprawiania ludzkiej pamięci. Zaliczamy do nich szereg technik, które pozwolą nam na szybsze uczenie się, zapamiętywanie, a także odtwarzanie informacji np. mnemotechniki pamięciowe. Mnemotechniki z jednej strony ogólnie poprawiają naszą pamięć i koncentrację, a z drugiej ułatwiają zapamiętywanie ważnych haseł, PIN-ów, numerów telefonów czy treści wykładów lub książek. Mnemotechnika może być pomocna w zapamiętywaniu liczba, a także w nauce języków obcych. www.medme.pl/cogninet/artykuly/mnemotechnika-mnemonika-cwiczenia-i-przyklady,67390.html

Opracowała: Sonia Gogulla