Anita Wieloch

nauczyciel-konsultant

e-mail:

na zdjęciu Anita Wieloch

Ważne jest, w jakim stopniu uczeń z niepełnosprawnością czuje się związany z klasą, rówieśnikami, kolegami. Niedobre doświadczenia, brak wiary we własne siły, brak uznania, akceptacji mogą powodować agresję lub izolację ucznia. Ma to wpływ na jego proces kształcenia.

Włączanie ucznia do grupy sprawnych rówieśników należy dobrze przygotować. Pozostali uczniowie powinni wiedzieć:

  • o trudnościach, możliwościach ucznia,
  • kiedy mu pomóc i udzielić wsparcia,
  • jak się zachować, kiedy prezentuje nietypowe zachowania.

Nauczyciel inicjuje sytuacje, w których podopieczni mogą działać wspólnie. Jak traktować ucznia z niepełnosprawnością? Oto wskazówki:

  1. POZNAJ swojego ucznia z niepełnosprawnością i traktuj go NORMALNIE. Nie Staraj się w każdej sytuacji stwarzać mu specjalnych warunków do funkcjonowania. Ogranicz się do sytuacji koniecznych.
  2. Stwarzaj sytuacje do samodzielnego działania.
  3. Dostosuj sposób komunikacji do jego możliwości psychofizycznych.
  4. Bądź konsekwentna/y. Nie toleruj nieakceptowanych zachowań ucznia tylko dlatego, że jest on uczniem z niepełnosprawnością.
  5. Planuj zajęcia tak, aby uwzględniać specyfikę funkcjonowania wynikającą z deficytów ucznia, ale realizuj założone cele.
  6. Pobudzaj wyobraźnię, zachęcaj do działań twórczych.
  7. Wykorzystuj na bieżąco sytuacje do utrwalania pożądanych zachowań.
  8. Mobilizuj dziecko do dalszej pracy, motywuj je poprzez pochwały. Staraj się umacniać jego poczucie własnej wartości, wiarę we własne siły. Uwierz w dziecko!
  9. Wsłuchuj się w racje dziecka, podążaj za jego rozumowaniem.
  10. Traktuj wszystkich na równi, nie dziel dzieci na zdrowe i z niepełnosprawnością.

Właściwe podejście nauczyciela do ucznia z niepełnosprawnością to podstawa pozytywnej inkluzji. Nauczyciel może uczynić dany rok w życiu ucznia sukcesem lub porażką. Dziecko z niepełnosprawnością w klasie to nie problem, trudność, dramat... Trzeba pomyśleć o inkluzji jak o kolejnym wyzwaniu. Młodzież lubi angielskie słowo challenge – wyzwanie. Nauczyciel ma dziecku pomóc w rozwinięciu pełnego potencjału (na miarę możliwości dziecka) – a jednocześnie sam pozostać w dobrym zdrowiu psychicznym. Co to oznacza? To, że będzie musiał zastosować pozytywne podejście i wprowadzić w życie nowe strategie postępowania. W pozytywnym podejściu istotne jest zrozumienie nastawienia dziecka. O czym warto pamiętać? Kilka rad poniżej:

  1. Poznaj problemy dziecka.
    Kiedy to zrobisz, masz szansę z większą pewnością podchodzić do swoich metod wychowawczych. Przykładowo, nie będziesz obwiniać ucznia z zespołem Aspergera za to, że pełni rolę "klasowego policjanta" skarżąc na wszystkich wokół. Wiesz, że to stwierdzanie faktów, wynikające z zaburzenia jakim jest zespół Aspergera, a nie skarżenie. Szukaj sposobów i sytuacji, w których stwierdzanie faktów jest pozytywne, a "fortelem" unikaj takich, w których mogłoby to niekorzystnie wpływać na atmosferę w klasie.
  2. Staraj się zrozumieć.
    Zadaj sobie pytanie: "Dlaczego on to zrobił?". Każde zachowanie to komunikat, informacja. Zawsze istnieje jakaś przyczyna danego zachowania. Jeśli wiesz, że uczeń klasy pierwszej szkoły podstawowej ma ADHD i wielokrotnie na lekcji wstaje z krzesła, to wiesz też, zwracanie mu ze złością uwagi nie pomoże... Opisana sytuacja ma związek z deficytem uwagi, nadpobudliwością i niską umiejętnością blokowania rozpraszających bodźców. Szukaj strategii postępowania, która nie pozwoli na lekcji uczniowi nudzić się, zmieniaj aktywność, zadaj ćwiczenia związane z ruchem i... chwal, gdy zamiast piętnaście razy wstał z krzesła tylko... dwanaście.
  3. Zauważ, że każdy mózg postrzega świat w inny sposób.
    Uczeń z niepełnosprawnością może nie postrzegać świata w taki sam sposób jak ty. To, co tobie wydaje się dziwne, niezrozumiałe, dla dziecka może mieć sens. Jeśli wiesz, że dziecko ma zaburzenia integracji sensorycznej i jest nadwrażliwe, to małe zadrapanie na palcu może okazać się zagrożeniem życia. Zbędnym więc jest wyśmiewanie dziecka, lekceważenie jego lęku i mówienie, że to tylko niewidoczna ranka. Ważne jest natomiast szukanie strategii stwierdzającej fakt i narzucającej konkretne działanie, zapewniające dziecku bezpieczeństwo psychiczne, np. powiedzenie, że rana jest, dziecko może odczuwać ją intensywniej i plaster jest konieczny lub nie w takiej sytuacji.
  4. Obserwuj uważnie ucznia, nie wiesz wszystkiego o jego życiu.
    Uczeń przychodzi do szkoły po konkretnym wieczorze, nocy i poranku. Nie wiesz, co się wtedy z nim działo. Kiedy dziecko ma spektrum autyzmu, czasem wstanie z łóżka i ubieranie się przypomina prawdziwą bitwę... Tu ważna jest strategia codziennej obserwacji i wyciągania wniosków, czy czasem w danym dniu ilość bodźców i sytuacji niezależnych od ucznia nie przerosła go, gdyż wówczas nie będzie on funkcjonował na poziomie "normalnym" (dla nas). Dlatego uważny nauczyciel wie, że w takiej sytuacji konieczny jest spokój i okazanie akceptacji uczniowi. Nie oznacza to jednak akceptacji jego niepożądanych zachowań. Trzeba szukać strategii pokazujących uczniowi, jak w sposób akceptowany może on wyrazić swoją złość lub niezadowolenie.
  5. Pamiętaj, niektóre zachowania "trudne" ucznia, szczególnie nastolatka, mieszczą się w normie.
    Doświadczenie mówi, że kiedy przyjmiesz perspektywę dziecka, autorytet dorosłych zmienia się:
    • dziecko do 8 - 10 roku życia: mama i nauczyciel wiedzą wszystko;
    • dziecko około 10 roku życia: zmiana; mama i nauczyciel nie wiedzą;
    • nastolatek: ty nic nie rozumiesz... / lekceważąca postawa wobec nauczyciela...

Strategie postępowania: nie obrażaj się, w zależności od wieku twojego ucznia, przyjmij na chwilę jego perspektywę i pomyśl: gdy byłeś w jego wieku, to...
A potem dołóż do tego swoją wiedzę na temat jego zaburzenia i przypomnij sobie podane wyżej wskazówki.

Materiały edukacyjne ROM-E Metis w Katowicach
Opracowała: Anita Wieloch
na podstawie książek:

ABC pedagoga specjalnego – razem łatwiej
A. Tomkiewicz-Będkowska

oraz

Dzieci z zaburzeniami łączonymi
M. L. Kutscher, T. Attwood, R. R. Wolff

Opublikowano 18 marca 2020
Wróć