Leworęczni są wśród nas

Aby zrozumieć problem leworęczności, należy najpierw poznać znaczenie pojęcia "lateralizacja". Jest to proces, podczas którego kształtuje się przewaga jednej strony ciała nad drugą, co wynika z różnic w budowie i funkcjach obu półkul mózgowych. Znaczy to, iż każdy człowiek posiada dominującą część swojego ciała, tj. oko, ucho, rękę, nogę. Kształtuje się ona mimowolnie, ale wymaga usprawnienia w przypadku wystąpienia anomalii.

Proces lateralizacji postępuje wraz z rozwojem dziecka. Najczęściej pierwsze objawy dominacji jednej ręki można zauważyć już pod koniec pierwszego roku życia dziecka. Bardzo ważnym momentem jest wiek czterech lat, kiedy to dominacja jednej strony przeważa podczas zabaw, rysowania, malowania farbami, wycinania nożyczkami, wyklejania obrazków itp. Ostatecznego kształtu lateralizacja nabiera w wieku 12 - 14 lat.

Leworęczność jest naturalnym przejawem lateralizacji, dlatego nie należy wobec dzieci leworęcznych przyjmować postawy nadmiernego ochraniania. Wymagania powinny być dostosowane do możliwości rozwojowych dziecka, aby nie czuło się gorsze od innych ani też traktowane "na specjalnych warunkach". Poznanie osobowości dziecka i jego postawy wobec leworęczności jest bardzo istotne w toku dalszego postępowania.

Bardzo ważna jest właściwa diagnoza odnośnie ręki dominującej, dlatego też nie przeuczamy dzieci:

• lewostronnie zlateralizowanych;
• opóźnionych w rozwoju umysłowym;
• o wczesnej i silnej lateralizacji;
• oburęcznych i lewoocznych;
• mało sprawnych motorycznie;
• w wypadku wystąpienia zaburzeń towarzyszących np: jąkanie, reakcje nerwicowe;
• z tendencją do pisania prawą ręką pismem zwierciadlanym;
• które nie akceptują prób przeuczenia na prawą rękę.

W takich sytuacjach rodzice mogą skontaktować się z psychologiem pracującym w poradni psychologiczno-pedagogicznej, jeśli nauczyciel poprosi o taką diagnozę i wskazówki do pracy z dzieckiem lub mogą zgłosić się sami bez skierowania wychowawcy.

Najczęstsze niepokojące sygnały to: trudności w nauce czytania, statyczne odwracanie liter (p-b, d-b), można zauważyć wolne tempo pisania, pozostawanie w tyle za innymi dziećmi, niski poziom graficzny pisma, problemy emocjonalne (rozczarowanie, zniechęcenie, żal, smutek). Bardzo ważne jest stworzenie odpowiedniej atmosfery wokół dziecka leworęcznego. Atmosfery akceptacji i zrozumienia ewentualnych trudności. Rodzice mają za zadanie zmotywować dziecko do dodatkowej pracy w domu, a nauczyciel w przedszkolu lub szkole.

Aby pomóc dziecku leworęcznemu w prawidłowym opanowaniu techniki pisania należy pamiętać o kilku podstawowych zasadach:

• Prawidłowej postawie podczas pisania lewą ręką. Dziecko powinno siedzieć po lewej stronie stołu, światło powinno padać z przodu lub z prawej strony.
• Właściwym położeniu zeszytu. Zeszyt ma być ułożony ukośnie, nachylony w prawą stronę. Oznacza to, że lewy górny róg jest skierowany ku górze, zaś prawy ku dołowi.
• Prawidłowym sposobie trzymania pióra. Utrzymanie pióra w trzech palcach, pomiędzy kciukiem a lekko zgiętym palcem wskazującym, oparcie na palcu środkowym.
• Prawidłowym układzie dłoni, nadgarstka i przedramienia. Dłoń i palce trzymające pióro znajdują się poniżej liniatury zeszytu, aby nie przesłaniały zapisywanego tekstu.
• Właściwej organizacji ruchów podczas pisania. Dbanie o prawidłowe kreślenie liter zgodnie z obowiązującym wzorcem, uwzględniającym kolejność i kierunek ruchów. Płynne przesuwanie ręki od lewej strony (krawędzi zeszytu) do prawej, ku osi ciała.
• Kontroli i regulowaniu napięcia mięśniowego. Dziecko uświadamia sobie własne napięcie mięśniowe. Świadomie kontroluje i reaguje na napięcie, aby okresowo osiągnęło optymalny wymiar, na przemian z okresami rozluźnienia, umożliwiającymi odpoczynek.
• Koordynacji ruchów obu rąk. Sprawne zapisywanie tekstu jest nie tylko efektem działania ręki wiodącej, ale także jej współdziałania z ręką nie piszącą, która podtrzymuje zeszyt i przesuwa go w miarę pisania.
• Współdziałaniu oka i ręki. Usprawnianie współdziałania ręki i oka poprzez ćwiczenia rozwijające koordynację ruchowo-wzrokową. Umożliwienie kontroli wzrokowej dzięki poprawnemu położeniu zeszytu, właściwemu uchwytowi pióra, położenia palców i pozycji ręki piszącej.

Trudności techniczne dziecka leworęcznego bardzo szybko mijają; najważniejszą spośród wszystkich zasad jest uznanie prawa dziecka do wyboru ręki i posługiwania się nią według własnej potrzeby. Istnieje wiele ćwiczeń, które pozwalają dzieciom leworęcznym usprawnić proces pisania. Nie należy zapominać, że postępowanie z dzieckiem leworęcznym trzeba traktować jako współdziałanie rodziców, nauczyciela i dziecka.

Opracowała: Grażyna Ryba, konsultant ROM-E Metis

Bibliografia: Marta Bogdanowicz "Leworęczność u dzieci", WSIP, Warszawa 1992.