21 lutego - Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego

Granice mojego języka są granicami mojego świata – pisał austriacki filozof Ludwig Wittgenstein. Tymczasem według raportu UNESCO połowa spośród ponad 6,5 tys. języków, którymi mówi się na świecie, jest zagrożonych wyginięciem. Językoznawcy przewidują, że do końca XXI wieku przetrwa zaledwie jedna dziesiąta z obecnie używanych języków. Optymiści szacują, że pod koniec obecnego stulecia będzie w użyciu jeszcze połowa z nich. Zjawisko to jest efektem globalizacji, która powoduje, że języki etniczne zanikają, a wiele języków narodowych ulega dominacji angielszczyzny, pełniącej funkcję współczesnej łaciny. Zubożenie języków narodowych dotyczy nie tylko warstwy leksykalnej, ale także stylistycznej i składniowej. To efekt pośpiechu komunikacyjnego, czego konsekwencją jest brak dbałości o formę.

Aby zwrócić uwagę na ten problem a także dla podkreślenia bogactwa różnorodności językowej świata, UNESCO w 1999 roku ustanowiło 21 lutego Dniem Języka Ojczystego. Język jest bowiem ważnym instrumentem ochrony dziedzictwa narodowego, o czym wspominał Maurycy Mochnacki: Tak długo żyje naród, dopóki język jego żyje. Wszelkie działania podejmowane dla promocji i upowszechniania języków ojczystych służą nie tylko ochronie różnorodności językowej i edukacji w tej dziedzinie, ale także budowaniu świadomości bogactwa różnorodności kulturowej i językowej świata oraz potrzeby solidarności opartej na zrozumieniu, tolerancji i dialogu.

Ważność tego zagadnienia dostrzegły Parlament i Rada Unii Europejskiej, wydając Zalecenie z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie. Wśród ośmiu kompetencji kluczowych jako pierwsze wymienione jest porozumiewanie się w języku ojczystym, rozumiane jako zdolność wyrażania i interpretowania pojęć, myśli, uczuć, faktów i opinii w mowie i piśmie (rozumienie ze słuchu, mówienie, czytanie i pisanie) oraz językowej interakcji w odpowiedniej i kreatywnej formie w pełnym zakresie kontekstów społecznych i kulturowych – w edukacji i szkoleniu, pracy, domu i czasie wolnym.

Kompetencja ta zawarta jest także w nowej podstawie kształcenia ogólnego. Jednym z najważniejszych zadań szkoły na III i IV etapie edukacyjnym jest kontynuowanie kształcenia umiejętności posługiwania się językiem polskim, w tym dbałości o wzbogacanie zasobu słownictwa uczniów. Wypełnianie tego zadania należy do obowiązków każdego nauczyciela. Pamiętajmy zatem, aby kształcić tę kompetencję u młodzieży, nie tylko w Dniu Języka Narodowego (zwłaszcza że trwają ferie), ale w codziennej pracy edukacyjnej, dając dobry przykład, bowiem – jak pisał Seneka – słowa uczą, a przykłady pociągają. Niech zatem piękne słowa nauczycieli będą przykładem dla rozwijania zasobów językowych uczniów.

Anna Dzięgiel