Orientacja zawodowa w szkole - Porada zawodowa

Podstawowym celem procesu poradniczego jest udzielanie porady osobom zgłaszającym się. Warto przyjrzeć się celom, etapom i specyfice porady zawodowej. Definicja porady zawodowej brzmi następująco:

"Porada zawodowa-celowy, zaplanowany dialog między radzącym się a doradcą zawodowym mającym mu pomóc w rozwiązywaniu problemów dotyczących działalności zawodowej (aktualnej lub przyszłej) radzącego się".

Cele porady.

Komunikacja "radzący się  – doradca" ma znamiona działań diagnostycznych

i należy do sytuacji specyficznych. Ważne jest jej umiejętne przeprowadzenie.

Głównym celem porady jest pomoc w znalezieniu rozwiązania problemu. Zanim do tego dojdzie realizowane są cele pośrednie. Należą do nich:

• zdobycie zaufania
• usunięcie lub zniwelowanie lęku radzącego się przed "dręczeniem"
• zdobycie informacji wewnętrznej tzn. dotyczącej osoby radzącej się
• zdobycie informacji zewnętrznej tzn. informacji o możliwościach pracy
• porównanie obu informacji wewnętrznej i zewnętrznej
• podjęcie decyzji.

Pozytywny efekt porady zależy od:

• sytuacji, od obranego celu, problemu, jaki trzeba rozwiązać
• dojrzałości partnerów
• osobowości partnerów.

Wielokrotnie w życiu mamy do czynienia z udzielaniem rad drugiej osobie. Zdarza się, że rada nie jest przyjmowana. Sytuacje podobne zdarzają się także w kontakcie doradca – radzący się. U podstaw trudności mogą leżeć preferencje doradcy co do sposobu kierowania rozmową, atrakcyjność interpersonalna, niedoskonałości warsztatu pracy, kompetencje i kwalifikacje, uwarunkowania osobowościowe. Świadomość doradcy dotycząca jego ograniczeń niweluje zagrożenia, zwiększając skuteczność oddziaływań.

Biorąc pod uwagę indywidualny charakter każdego człowieka każda porada będzie niepowtarzalna i nieprzewidywalna dla obu stron.

Przebieg procesu udzielania porady.

Składa się z kilku etapów mogących się różnić ilością czasu, jaki będzie im z osobna poświęcony, jak i nasileniem występowania reakcji.

Etap I - dostrzeżenie i wstępne sformułowanie problemu

Etap II - gromadzenie informacji dotyczących danego problemu

Etap III – formułowanie hipotez sposobu rozwiązania problemu

Etap IV - weryfikacja hipotez

Etap V - ustalanie wybranej hipotezy

Etap VI - uzupełnianie toku rozwiązania problemu przez dodatkowe informacje.

Warunki skuteczności porady:

Wspólny język – rozumiany jest w dwóch aspektach:

1) jako język dostosowany do poziomu ucznia, pozwalający na zrozumienie poruszanych przez doradcę zagadnień i podążanie za tokiem jego myślenia lub

2) jako budowanie relacji polegającej na przejściu od "ja-ty" do "my".

Jest to możliwe wtedy, kiedy postawa doradcy i sposób jego komunikowania się będzie nacechowany życzliwością, a nie apodyktycznością, przejawiającą się między innymi w dyrektywnym, narzucającym tonie głosu i jedynie słusznymi pomysłami na rozwiązanie problemu, z jakim przychodzi radzący się.

Zdobycie zaufania osoby radzącej się i utrzymania go przez cały okres wspólnych spotkań. Niesłychanie ważna umiejętność związana nie tylko z kwalifikacjami doradcy, ale także z jego cechami osobniczymi. Wiele osób przychodzi do doradcy z emocjami, których nie rozumie, nie potrafi nazwać, nie wie jak sobie z nimi poradzić. Część z nich ma niejasne cele lub cele zastępcze, z których nie zdaje sobie sprawy. Obdarzając kredytem zaufania doradcę ma nadzieję na to, że nie będzie oceniana, że znajdzie akceptację i co najważniejsze zrozumienie i rozwiązanie swoich problemów. Z drugiej strony taka postawa radzących się, częściej dorosłych niż uczniów, której towarzyszy brak dojrzałości lub postawa roszczeniowa jest trudna dla doradcy. Tym ważniejsze są w takich przypadkach jego kompetencje, dojrzałość i warsztat pracy.

Właściwa jakość kontaktu – dotyczy ona w szczególności wizji, jaką realizuje doradca. Czy wybiera model doradcy-konsultanta czy raczej dyrektywnego eksperta. W literaturze przedmiotu oba modele są akceptowane, warto jednak mieć na uwadze typ, jaki prezentuje radzący się. Czy na pewno jest osobowością, która będzie wolała podporządkowanie się doradcy, a dominujący sposób działań i komunikowanie się nie będzie go raził. Czy raczej ważne będzie dla odbiorcy by był traktowany jako partner w procesie poszukiwań rozwiązania problemu. By on także, a raczej głównie on był autorem pomysłów zmierzających do rozwiązania problemów, z którymi przyszedł do doradcy.

Elastyczność – dotyczy zarówno samego przebiegu udzielania porady jak i pomysłów zmierzających do rozwiązania problemu, z jakim musi się zmierzyć szukający i radzący. W poradnictwie nie ma miejsca na sztywne schematy czy "recepty", które można wykorzystywać wielokrotnie. Każdy kontakt z drugim człowiek jest czymś niepowtarzalnym, nie dającym się wtłoczyć w sztywne ramy przepisu.

Bogaty zasób wiedzy merytorycznej – udzielanie porad zawodowych wymaga ogromnego zasobu wiedzy merytorycznej z różnych dziedzin. Doradca powinien dysponować wiedzą z zakresu:

• rynku pracy (lokalnego, krajowego, globalnego)
• wiedzy o zawodach,
• kierunkach i możliwościach kształcenia się i doskonalenia swoich umiejętności, możliwościach przekwalifikowania się,
• ograniczeń zdrowotnych związanych z wykonywaniem konkretnych czynności zawodowych,
• psychologii, socjologii, filozofii, etyki.

Podsumowując, należy zaznaczyć, że działania doradcy podczas udzielania porady należą do bardzo delikatnych i trudnych, wymagających ogromnych kwalifikacji, doświadczenia i bogatego warsztatu pracy.

Opracowała M. Lipiak nauczyciel-konsultant, doradca zawodowy ROM-E Metis w Katowicach

Bibliografia:

Metodyczne problemy porady zawodowej. Wanda Rachalska w: Dramaturgia poradnictwa. Alicja Kargulowa – Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1996