Grażyna Skirmuntt

nauczyciel-konsultant

e-mail:

na zdjęciu Grażyna Skirmuntt

Repetitio est mater scientiam.
Sentencja łacińska

Utrwalanie i powtarzanie materiału jest niezbędnym elementem procesu uczenia się. Na długo przed rozwojem neuronauk, bo w połowie XIX w, Herman Ebbinghaus, zaobserwował ciekawą prawidłowość dotyczącą szybkości zapominania tego, czego badani się uczyli. Ten niemiecki psycholog i pionier badań nad pamięcią, stwierdził, że największy ubytek zapamiętanych wiadomości następuje bezpośrednio po zakończeniu nauki. W ciągu pierwszych 24 godzin zapominamy nawet 80% informacji, których uczyliśmy się poprzedniego dnia. Jednocześnie zbadał, że każda powtórka nie tylko przywraca początkowy stan naszej wiedzy, lecz również spowalnia proces zapominania informacji. Swoje obserwacje przedstawił w postaci krzywej zapominania, dzisiaj nazywanej na jego cześć krzywą Ebbinghausa.

Źródło: zorganizowani.com/szybka-nauka/krzywa-ebbinghausa-zapominania-powtorki/

 

Tony Buzan, brytyjski pisarz i konsultant edukacyjny agend rządowych oraz międzynarodowych korporacji (m.in. General Motors, IBM, Hewlett-Packard, Walt Disney), twórca Memoriady (mistrzostw świata w zapamiętywaniu), w jednej ze swoich 82 książek, napisał: Ci, którzy rezygnują z powtórek, nieustannie uczą się na nowo i na nowo zapominają. Z trudnością zapamiętują nowe informacje, ponieważ baza – fundament, którego potrzebują, aby zrozumieć te nowe informacje, dawno uleciała już z pamięci (Tony Buzan, Pamięć na zawołanie, Wydawnictwo Aha, 2014).

Zatem powtarzajmy, a przy okazji bawmy się! A może bawmy się i powtarzajmy?!

Dzisiaj proponuję Wam analogowe powtórki oparte na dobrze znanej grze "Kółko i krzyżyk".

 

Wersja dla nauczycieli/nauczycielek

  1. Ustal, jaką partię materiału będą powtarzali i utrwalali uczniowie. Poproś, aby na lekcję powtórkową przynieśli podręczniki.
  2. Przygotuj odpowiednio dużą planszę. Możesz ją przygotować na odwrocie dużego plakatu (przy okazji zachowasz się proekologicznie i zademonstrujesz tę postawę swoim uczniom), wykleić taśmą malarską na złączonych w duży stół ławkach albo narysować kredą na podłodze. Ponumeruj poszczególne pola od I do IX. Numery pól to jednocześnie numery kategorii pytań z zakresu powtarzanego materiału np. I - działania na ułamkach, II - zadania z tekstem itp.

  1. Przygotuj po 7 kartek z symbolami kółka i krzyżyka. Kartki powinny mieć wielkość pól na planszy. Żeby dłużej służyły warto je zafoliować.
  2. Podziel materiał powtórki na 9, wyraźnie różniących się od siebie kategorii. Do każdej z nich opracuj, co najmniej po 5 pytań/zadań. Możesz wykorzystać zadania z podręcznika i/lub zeszytu ćwiczeń. Ilustracje, wykresy, tabele, schematy czy fragmenty tekstu z podręcznika to świetne źródło do ułożenia pytania.
  3. Podziel uczennice i uczniów na dwie drużyny. Jednej przekaż kartki z krzyżykami, a drugiej z kółkami. Zapoznaj ich z regułami rozgrywki, a następnie zapisz na tablicy nazwy kategorii pytań oraz w każdej z nich numery pytań. Znajomość kategorii ułatwi uczennicom i uczniom podejmowanie decyzji, a numery pytań przydadzą się do zobrazowania, które już zostały zadane i na które została udzielona prawidłowa odpowiedź. Numery takich pytań możesz skreślać lub ścierać z tablicy.

Zasady rozgrywki w powtórkowe kółko i krzyżyk:

  • Drużyna, która ma ruch, wybiera pole, na którym chce położyć swój znak (kółko lub krzyżyk). Numer wybranego pola, to numer kategorii pytań. Kolejna decyzja drużyny to wybór numeru pytania, które jest dostępne (jeszcze niewykorzystane).
  • Każda drużyna wybiera lidera. Zadaniem lidera jest:
    • zorganizowanie współpracy pomiędzy osobami w drużynie,
    • ostateczna decyzja dotycząca wyboru kategorii i numeru pytania,
    • ustalenie osoby odpowiadającej na pytanie,
    • dbanie o to, aby każda osoba z drużyny odpowiadała na pytanie. Ta sama osoba może odpowiadać na kolejne pytanie dopiero wtedy, gdy wszyscy inni już odpowiadali. Ta sama zasada dotyczy także lidera,
    • zorganizowanie mierzenia czasu drużynie przeciwnej.
  • Przeczytaj głośno pytanie dwukrotnie. Od momentu, kiedy skończysz drugi raz je czytać drużyna ma 30 sek. na wytypowanie osoby odpowiadającej oraz 1,5 min. na przygotowanie się do odpowiedzi. Po upływie tego czasu wytypowana osoba musi rozpocząć udzielanie odpowiedzi. Jeśli tak się nie stanie drużyna traci kolejkę, a pytanie pozostaje w puli pytań niewykorzystanych.
  • Udzielenie prawidłowej odpowiedzi umożliwia danej drużynie położenie swojego znaku na polu z numerem kategorii, do której należało pytanie.
  • Drużyna przeciwna uważnie słucha odpowiedzi na pytanie, a po jej zakończeniu ma 30 sek. na ocenę poprawności pytania.
  • Drużyna przeciwna może zakwestionować poprawność odpowiedzi przeciwników poprzez uzasadnienie, na czym polegał błąd i jak powinna brzmieć prawidłowa odpowiedź. Jeśli kwestionujący poprawność odpowiedzi mają rację i dobrze ją uzasadnią wówczas to oni mogą położyć swój znak na polu z właściwym numerem kategorii.
  • W razie wątpliwości drużyn, co do poprawności odpowiedzi decyzję podejmuje nauczyciel i odpowiednio ją uzasadnia.
  • W czasie przygotowywania się uczennice i uczniowie mogą się naradzać i korzystać z podręcznika. Natomiast zarówno podczas udzielania odpowiedzi, jak i kwestionowania poprawności odpowiedzi udzielonej przez przeciwników uczennice i uczniowie odpowiadają samodzielnie, bez korzystania z podręcznika. W tym czasie nie wolno także podpowiadać osobie udzielającej odpowiedzi. Złamanie tej zasady skutkuje utratą ruchu.
  • Drużyny naprzemiennie mierzą sobie czas przygotowania odpowiedzi i oceny jej poprawności oraz monitorują, czy w drużynie przeciwnej odpowiadają na pytania kolejno wszystkie osoby.
  • Rozgrywka kończy się, tak ja w przypadku zwykłej zabawy, ułożeniem w jednej linii trzech takich samych znaków.

Taka powtórkowa zabawa jest niezwykle emocjonująca, a przez to skuteczna. Poza określonymi treściami przedmiotowymi uczennice i uczniowie rozwijają szereg innych kompetencji, takich jak: podejmowanie decyzji i odpowiedzialność za nie, przestrzeganie ustalonych zasad, współpraca w zespole, wzajemne uczenie się, poczucie solidarności, dążenie do celu i współodpowiedzialność za jego realizację np. poprzez szybkie nauczenie koleżanki lub kolegi odpowiedzi na pytanie, podział pracy podczas przygotowywania się do odpowiedzi itp. Osoby dobrze rozumiejące zagadnienie będące przedmiotem pytania ucząc osobę, która tych zagadnień nie zna lub nie rozumie na tyle, żeby udzielić poprawnej odpowiedzi, same osiągają natychmiastową korzyść w postaci utrwalenia, a tym samym zapamiętania, danej partii materiału. Osoby, którym dane zagadnienia tłumaczą rówieśnicy, mają możliwość uzupełnienia braków. Nauczyciel błyskawicznie orientuje się, kto i z czym sobie nie radzi oraz które zagadnienia wymagają ponownego wytłumaczenia całej klasie.

 

Wersja dla rodziców

  1. Ustal z dzieckiem/dziećmi, jaką partię materiału będziecie powtarzać. Wspólnie nazwijcie kategorie pytań i określcie kryteria, jakie muszą spełniać pytania, aby mogły się w danej kategorii znaleźć. Omówicie też prawidłową konstrukcję pytania otwartego i zilustrujcie ją kilkoma przykładami z zupełnie innej dziedziny niż wybrany do powtórki materiał.
  2. Zapisz numery i nazwy kategorii na kartce i umieść ją w miejscu widocznym dla wszystkich graczy.
  3. Zachęć dzieci do opracowania co najmniej po pięć pytań z każdej kategorii. Przygotuj także swoje pytania. Skorzystacie z podręcznika i/lub zeszytu ćwiczeń.
  4. Zapiszcie na oddzielnych karteczkach treść pytań, a jeśli są z podręcznika lub zeszytu ćwiczeń to tylko numery pytania i strony, na której się znajduje.
  5. Poproś jedno z dzieci o przygotowanie planszy. Można ją narysować na kartce, ułożyć z klocków na podłodze czy skorzystać z gotowej planszy z gry. Pamiętaj, aby pola planszy były ponumerowane.
  6. Przygotujcie wspólnie 9 pudełeczek (koszyczków, słoików, puszek itp.), ponumeruj je od I do IX. Do każdego z nich włóż pytania z kategorii odpowiadającej numerowi pudełeczka.
  7. Jeśli w zabawie bierze udział dwoje lub więcej dzieci, podziel je na dwie drużyny. Natomiast jeśli gracie tylko we dwoje wówczas każde z was jest jednoosobową drużyną.
  8. Ustalcie ile czasu możecie szukać odpowiedzi na pytanie. Do pomiaru czasu doskonale nada się klepsydra. Sprawdź, czy nie była dołączona do jakiejś gry, którą macie w domu. Może to być także klepsydra lub minutnik do gotowania jajek.
  9. Drużyna/osoba, która ma ruch wybiera kategorię, następnie losuje pytanie z właściwego pudełeczka i odczytuje na głos jego treść. Drużyna przeciwna zaczyna pomiar czasu.
  10. Po wysłuchaniu odpowiedzi na pytanie drużyna przeciwna ocenia jej poprawność. Jeśli grasz tylko z jednym dzieckiem, zróbcie to wspólnie.

Przykładowy zestaw pytań z biologii dla uczniów klasy VII szkoły podstawowej powtarzających dział o układzie ruchu (układ szkieletowy i mięśniowy). Cyfry rzymskie to numery kategorii, cyfry arabskie to numery pytań z danej kategorii, a przy niektórych pytaniach w nawiasach są podane prawidłowe odpowiedzi.

Dobrej zabawy!

 

  1. Budowa szkieletu.
    I.1. Podaj nazwy układów stanowiących bierny i czynny aparat ruchu. (bierny – układ szkieletowy, czynny – układ mięśniowy)
    I.2. Podaj dwie funkcje układu szkieletowego. (podporowa, ochronna, krwiotwórcza – szpik kostny, magazynuje wapń)
    I.3. Podaj nazwy części, na które anatomicznie dzieli się szkielet. (szkielet osiowy, szkielet obręczy, szkielet kończyn)
    I.4. Podaj nazwy wszystkich odcinków kręgosłupa i podaj z ilu kręgów składa się każdy z nich (szyjny – 7, piersiowy – 12, lędźwiowy – 5, krzyżowy – 5, ogonowy – 4 lub 5)
    I.5. Który odcinek kręgosłupa jest zbudowany z najmasywniejszych kręgów? (lędźwiowy)
  2. Rodzaje kości.
    II.1.Podziel kości ze względu na ich kształt i podaj po jednym przykładzie z każdego rodzaju. (płaskie – mostek, długie – kość udowa, ramienna, różnokształtne – młoteczek, krótkie – kości nadgarstka)
    II.2. Wymień nazwy kości budujących obręcz barkową i pokaż je na schemacie. (obojczyk i łopatka)
    II.3. Wymień nazwy kości budujących obręcz miedniczną i pokaż je na schemacie. (2 kości miedniczne i kość krzyżowa. Kość miedniczną tworzą kości: biodrowa, łonowa, kulszowa)
    II.4.Wymień nazwy kości budujących mózgoczaszkę i pokaż na swojej głowie ich lokalizację. (czołowa, ciemieniowa, skroniowa, klinowa, potyliczna)
    II.5. Wymień nazwy kości budujących trzewioczaszkę i pokaż na swojej głowie ich lokalizację. (nosowa, jarzmowa, szczęka, żuchwa).
  3. Budowa kości.
    III.1. Opisz budowę zewnętrzną kości długiej.
    III.2. Podaj nazwę i funkcję substancji wypełniającej wnętrze kości długich i płaskich.
    III.3. Opisz budowę wewnętrzną kości długiej (okostna, istota gąbczasta, istota zbita).
    III.4. Gdzie występuje i jaką funkcję pełni tkanka chrzęstna.
    III.5. Porównaj biologiczną funkcję czerwonego i żółtego szpiku kostnego.
  4. Połączenia kości.
    IV.1. Wymień rodzaje połączeń kości (szwy, chrząstkozrosty, stawy).
    IV.2. Podaj miejsce występowania i znaczenie szwów i chrząstkozrostów.
    IV.3. Wymień elementy anatomiczne budujące staw (torebka stawowa, jama stawowa, więzadła, chrząstka szklista powierzchni stawowych kości) i omów ich funkcję.
    IV.4. Wymień rodzaje stawów, podaj po jednym przykładzie każdego rodzaju (zawiasowe, kuliste, obrotowe) i porównaj ich zakres ruchu.
    IV.5. Opisz kształt kości połączonych ze sobą stawowo (główka i panewka).
  5. Budowa mięśni.
    V.1. Wymień elementy anatomiczne budujące mięsień szkieletowy. (włókna mięśniowe, brzusiec, ścięgna)
    V.2. Wyjaśnij, na czym polega antagonizm pracy mięśni szkieletowych i podaj przykład takich mięśni.
    V.3. Czy mięsień trójgłowy ramienia to prostownik czy zginacz? (prostownik)
    V.4. Czy mięsień dwugłowy ramienia to prostownik czy zginacz? (zginacz)
    V.5. Wytłumacz, na czym polega skurcz komórki mięśniowej.(włókienka białkowe przesuwają się względem siebie – skrócenie długości komórki – skurcz komórki mięśniowej)
  6. Budowa tkanki mięśniowej.
    VI.1. Wymień rodzaje tkanki mięśniowej i miejsce występowania w organizmie człowieka każdego rodzaju.
    VI.2. Podaj dwie różnice pomiędzy tkanką mięśniową gładką a poprzecznie prążkowaną szkieletową.
    VI.3. Podaj dwie różnice pomiędzy tkanką poprzecznie prążkowaną szkieletową a poprzecznie prążkowaną serca.
    VI.4. Podaj dwa podobieństwa pomiędzy tkanką mięśniową gładką a poprzecznie prążkowaną serca.
    VI.5. Podaj dwa podobieństwa pomiędzy poprzecznie prążkowaną szkieletową a poprzecznie prążkowaną serca.
  7. Choroby układu ruchu.
    VII.1. Podaj nazwy i rolę naturalnych krzywizn kręgosłupa. (wygięcie do przodu – lordozy: szyjna i lędźwiowa, wygięcia do tyłu – kifozy: piersiowa i krzyżowa)
    VII.2. Podaj nazwę schorzenia, którego przyczyna może być np. nieprawidłowe siedzenie przy biurku – podpieranie się jedną ręką. (skolioza)
    VII.3. Podaj przyczyny i skutki krzywicy.
    VII.4. Podaj przyczyny i skutki osteoporozy.
    VII.5. Wyjaśnij, na czym polega i jak rozpoznać płaskostopie oraz jakie są jego skutki dla zdrowia.
  8. Zadania z podręcznika dla gimnazjum ("Puls Życia", część 2)
    VIII.1. zad 8/54
    VIII.2. zad. 9/54
    VIII.3. zad. 15 a i b/54
    VIII.4. zad. 15 c i d/54
    VIII.5. Podaj co najmniej 3 niebezpieczne dla zdrowia skutki stosowania dopingu.
  9. Ciekawostki
    IX.1. Podaj nazwy kości, które nie uczestniczą w poruszaniu się lub ochronie narządów wewnętrznych. (kosteczki słuchowe – młoteczek, kowadełko i strzemiączko)
    IX.2. Podaj nazwę najdłuższej i najkrótszej kości w szkielecie człowieka. (kość udowa, strzemiączko)
    IX.3. Szkielet kończyny górnej buduje 30 kości. Ile kości buduje dłoń? (27)
    IX.4. Szkielet kończyny dolnej buduje 30 kości. Ile kości buduje stopę? (26)
    IX.5. Jakie jest dzienne zapotrzebowanie dorosłego człowieka na wapń? (około 1 g/doba).

 

Opracowała: Grażyna Skirmuntt

Opublikowano 20 marca 2020
Wróć